Қазақстанда ЖШС-ның дивидендтер төлеу тәртібі

Бизнес иелері пайдамен не істеу керектігін өздері шешеді — оны қайта инвестициялайды, яғни ақшаны бизнесті дамытуға қайта салады немесе өзара бөліседі. Соңғысы дивидендтер төлеу болып табылады. Оны дұрыс жасау жолдары мен салықтар жайлы осы мақалада айтып береміз.

Дивидендтер дегеніміз не

Кәсіпкерлер үшін дивидендтер — бұл бизнесті құруға және дамытуға жұмсалған күш-жігердің сыйы және компанияның тұрақты өсіп келе жатқанының көрсеткіші.

Дивидендтер төлеу компания мүшелерін ынталандыруға көмектеседі және олардың жобаға деген сенімін нығайтады. Бірақ барлық пайданы бірден алуға болмайды — алдымен салық төлеп, қарыздарды қайтару керек және жобаны дамытуға ақша қалдыру қажет, содан кейін ғана иелері өз үлестерін ала алады.

Дивидендтер алатын тұлғалар

Дивидендтер ЖШС қатысушыларына — компаниядағы үлестері бар адамдарға төленеді. Әрбір қатысушының жарғылық капиталдағы өз үлесі бар, соған сәйкес оған тиесілі пайдасы анықталады. Мысалы, 30% үлесі бар кәсіпкер пайда сомасының сәйкес пайызын алады.

Егер кәсіпкер ЖШС-ның жалғыз құрылтайшысы болса, онда төлем туралы шешім жеке қабылданады және жазбаша ресімделеді.

Күнделікті бизнесті басқаруға қатыспайтын құрылтайшы да пайданың бір бөлігін алуға құқылы.

Дивидендтерді төлеу уақыты мен тәртібі

Дивидендтер компанияда таза пайда болған кезде ғана төленеді — бұл барлық салықтарды, жалақыларды, жалдау ақысын, қарыздарды және басқа да міндетті шығындарды төлегеннен кейін қалған ақша.

Егер компанияның мемлекет алдында (мысалы, салық бойынша) немесе басқа контрагенттер алдында қарыздары болса, дивидендтер төленбейді — заң осылайша несие берушілерді қорғайды, сондықтан алдымен олармен есеп айырысып, сыйақы туралы кейін ойланған жөн.

Дивидендтерді төлеу тәртібі жарғыда белгіленеді — мысалы, жылына бір рет 1–30 сәуір аралығында. Тоқсанның немесе жартыжылдықтың қорытындысы бойынша төленетін аралық дивидендтер де бар.

Яғни, ЖШС құрған кезде құрылтайшылар жарғыны бекітеді және болашақта пайданы өздерінің арасында бөле ме, жоқ па, соны бірден шешеді. Егер пайданы бөлеміз деп шешсе, онда дивидендтерді төлеу мерзімдерін белгілейді. Егер кәсіпкерлер кірісті бөлу туралы шешім қабылдаса (жарғыда төлеу мүмкіндігін мүлдем алып тастауға болады), онда бухгалтер әр төлем алдында компанияның керек кезеңдегі жұмысын қалай орындағанын білу үшін қаржылық есеп береді, ал жалпы жиналысқа қатысушылар осы соманың қайсысын дивидендтерді төлеуге пайдаланатынын шешеді.

Егер шешім оң болса, онда төлемдер қабылданған шешімнен кейін бір ай ішінде жүзеге асырылады. Дивидендтерді төлеу тәртібі келесідей болуы керек:

1. Қаржылық есептілікті дайындау. ЖШС-ның бухгалтериясы кезең бойынша (мысалы, жылына) қаржылық есеп жасауы тиіс. Есепте компанияның қанша ақша тапқаны, қандай шығындар жабылғаны және қанша таза пайда қалғаны көрсетіледі.
2. Қатысушылардың жалпы жиналысын өткізу. Жиналыста пайдадан қанша ақша дивиденд төлеуге кететінін және компанияның дамуына қанша ақша қалатынын талқылау қажет. Шешім жиналыс хаттамасында жазылады.
3. Қатысушыларға шешім туралы хабарлау. Қатысушылар жиналыстан кейін қабылданған шешім туралы хабардар болады. Егер біреу жиналысқа келе алмаса, ол қанша және қандай мерзімде дивиденд алатынын міндетті түрде білетін болады.
4. Салық төлеу. Ақша қатысушыларға түспес бұрын, ЖШС табыс салығын ұстап қалуы тиіс. Қазақстан резиденттеріне бұл мөлшерлеме дивидендтер сомасының 10%-ын құрайды. Егер қатысушы бейрезидент болса, онда халықаралық келісімдерге байланысты салық мөлшермесі басқа болуы мүмкін.
5. Дивидендтер төлеу. Төлемді банк аударымы арқылы жасауға болады. Жиналыс хаттамасында көрсетілген мерзімдерді сақтау маңызды.
6. Салық органдары алдында есеп беру. Ұсталған салықтарды көрсетіп, нақты төлемдерді растау керек.

Егер компанияның бір құрылтайшысы болса, онда жалпы жиналыстың хаттамасы ресімделмейді — тек құрылтайшының шешімі шығарылады.

Дивидендтерді есептеу тәртібі

Дивидендтерді есептеу үшін екі басты көрсеткіш қажет:

1. Компанияның таза пайдасы (барлық салықтар мен міндетті шығындарды төлегеннен кейін қалған сома).
2. Әрбір қатысушының жарғылық капиталдағы үлесі.

Мысалы, ЖШС бір жылдың ішінде 10 млн теңге таза пайда тапты делік. Құрылтайшылар жиналыста бұл соманың жартысын (5 млн теңге) дивиденд төлеуге жұмсайтынын шешті. Осы 5 миллионды қатысушылардың үлесіне сәйкес бөлеміз. Мысалы:

• егер қатысушының жарғылық капиталда 50% үлесі болса, ол 5 миллионның жартысын алады — бұл 2,5 млн теңге
• егер қатысушының 30% болса, ол 1,5 млн теңге алады
• 20% болса — 1 млн теңге алады

Сонымен, дивидендтерді есептеу формуласы:

Дивидендтер = Таза пайда × Төлем жасауға таңдалған пайыз × Қатысушының үлесі − Салық

Салық туралы ұмытпау керек — дивидендтерден резиденттерге 10% мөлшеріндегі жеке табыс салығы ұстанылады. Бұл туралы төменде толығырақ жазамыз.

Дивидендтерден салық төлеу тәртібі

ЖШС дивидендтерден салық төлеу керек. Мөлшерлеме оларды кімнің, қандай көлемде алатынына және резиденттігіне байланысты.

Жеке тұлғаларға салынатын салық

Егер дивидендтерді Қазақстан резиденті алса, және бір жылғы дивидендтердің мөлшері 30 000 АЕК-тен (2025 жылы 117 960 000 теңге) аспаса, онда салық салынбайды.

Егер сома одан көп болса, онда 10% жеке табыс салығы (ЖТС) ұсталады. Бейрезиденттерге жеке табыс салығының мөлшерлемесі жоғарырақ — 15%, дивиденд төлемес бұрын ұсталады.

Салық дивидендтер төленген айдан кейінгі айдың 25-іне дейін ұсталып, ЖШС бюджетіне аударылады. Жалпыға бірдей белгіленген режимдегі ЖШС салық есептілігін тапсыру керек (200.00 СЕН). Егер ЖШС оңайлатылған режимде жұмыс істейтін болса, онда бұл нысанды тапсырудың қажеті жоқ.

Заңды тұлғаларға салынатын салық

ЖШС-ны жеке тұлғалар ғана емес, басқа ЖШС-лар да құра алады. Қазақстан резиденттігі бар заңды тұлғалар алған дивидендтерін жылдық табысқа қосады, содан кейін бұл соманы оған салық төлемейтіндей етіп реттей алады.

Егер дивидендтерді шетел компаниясы (бейрезидент) алса, онда корпоративтік табыс салығы (КТС) 15% құрайды. Егер бейрезидент компания жеңілдетілген салық салынатын елдердің бірінде тіркелген болса, онда КТС мөлшерлемесі 20% құрайды. Оларға шегерімдер қарастырылмаған.

КТС төленген айдан кейінгі айдың 25-іне дейін бюджетке аударылып, 101.04 нысаны бойынша есеп тапсырылуы керек.

Айтпақшы, 2023 жылға дейін үш жылдан астам уақыт бойы акцияларға иелік ету кезінде дивидендтерді салықтан босату жеңілдігі болды, бірақ ол күшін жойып, енді қолданылмайды.

ЖШС үшін дивидендтер — бұл салықтан кейін қалған компанияның пайдасына қол жеткізудің заңды әдісі. Дивидендтердің мөлшерін құрылтайшы немесе қатысушылар жалпы жиналыста бекітіп, оларды төлеу туралы шешім шығарады. 30 000 АЕК-тен (2025 жылы 117 960 000 теңге) жоғары дивидендтер бойынша компания 10% мөлшерлеме бойынша салық ұстайды.