Суретшілердің шығармашылық арқылы ақша табу жолдары

Суретшілер кедей халық деген ой баяғыдан қате. Бүгінде өнермен айналыса отырып, табыс табуға және жетістікке жетуге болады. Бірақ шарттары сол баяғы — дарын мен өз жұмыстарын көпшілікке ұсынатын алаң керек. Бүгінгі кейіпкерлердің әңгімелері бұған айқын дәлел. Қыздар ұлттық нақышта сурет салып, қабырғаларды безендіреді, графикалық иллюстрациялар жасайды. Біз үш қылқалам шеберлерімен клиенттерді тарту, жұмыс процесін дұрыс ұйымдастыру және жұмыстан шаршап кетпеу жолдары туралы сөйлестік.

Әсем Сулейменова: «Бизнесім өзіммен бірге дамып, өсіп жатыр»

Британдық Golden Time Talent халықаралық байқауының жеңімпазы

Мен Орал қаласының тумасымын, Астанадағы «Шабыт» өнер университетін «Монументалды кескіндеме» мамандығы бойынша бітірдім, содан кейін Алматыға көшіп, осында отбасын құрдым.

Көркемөнер мектебінде жетінші сыныпта оқып жүргенде 4 мың теңгеге алғашқы портретті салып, шығармашылығым арқылы ақша табуға болатынын түсіндім. Кейіннен өз стилім пайда болды — ұлттық нақыштағы интерьер суреттерін сала бастадым. Мен өз жұмысымда қазақ мәдениеті мен тұрмыстық өмірді насихаттағанды жақсы көремін. Менің суреттерімде қазақ ою-өрнектері киіз үйлерді, көрпелерді, әшекейлерді, киімдер мен адамдарды безендіреді. Қазақ ұлттық ою-өрнектері — бұл жай ғана өрнектер емес, біздің ата-бабаларымыз ерекше мән берген, өйткені олар жамандықтан қорғап, сәттілік әкелген. Менің клиенттерім — қазақстандықтар және шетелде тұрып, Қазақстанды шын жүректен сүйетін қазақтар, сондықтан олар үшін суреттер қасиетті мағынаға ие.

Туындыларымның идеялары кенеттен пайда болады — көбінесе ұйықтар алдында, кейде шабыт музыка тыңдаудан, фильм көруден немесе эпоксид, май, акрил сияқты жаңа материалдармен жұмыс жасау кезінде пайда болады. Сурет жасау процесі техникаға, жұмыстың күрделілігіне байланысты және бірнеше күннен бірнеше айға дейін созылуы мүмкін. Мысалы, май үш күннен жеті күнге дейін кебеді, процесс үш айға дейін созылуы мүмкін. Суреттің бағасы оның өлшеміне, материалына және күрделілігіне байланысты. Мысалы, бірдей көлемдегі абстракты сурет портретке қарағанда арзанырақ болады.

Мен Instagram, TikTok, сирек Facebook-те өз жұмыстарымды көрсетемін, сонымен қатар жәрмеңкелер мен көрмелерге дайын жұмыстарымды шығарамын. Көбінесе дайын суреттерді сатпаймын, тек тапсырыс бойынша жұмыс жасаймын. Менің клиенттерім — жөндеу жұмыстарын енді бітіріп, бос қабырғаларды безендіргісі келетін адамдар. Сондықтан, мен таргет жарнаманы қосқан кезде мұны ескеріп, қызығушылықтары ұқсас аудиторияны таңдаймын.

Біріншіден, мен суретшімін, содан кейін ғана кәсіпкермін. ЖК ретінде тіркелгенмін, арнайы студия-шеберхананы жалға аламын және сонда 9-дан 18-ге дейін кесте бойынша жұмыс істеймін. Кейде жұмыстан ертерек шығамын немесе тапсырыс бойынша өлшем жасауға нысанға шығып кетемін. Менің үйде жұмыс істеген кезім болған, бірақ бұл маған қиынға тиді, ал студияда жұмыс жасау мен үшін тиімдірек.

Менің бизнесім өзім суретші ретінде дамыған кезде дамиды. Мысалы, 2023 жылы мен «Ана мен бала» атты туындымды 30 елдің суретшілері қатысқан британ Golden Time Talent байқауына жібердім. Менің жұмысым бірінші орынға ие болды. Бұл күтпеген жерде тосын сый және үлкен қуаныш болды. Сондықтан кәсіби өсуім үшін халықаралық көрмелер мен байқауларға қатысуды жоспарлап отырмын.

Біреулер менің шығармаларымды ұрлап, плагиат жасаса, қызғанышпен қараймын, бірақ онымен қалай күресуге болатынын әлі түсінбеймін. Өйткені өз жолымның басында мен де басқа суретшілердің стиліндегі суреттерге тапсырыс қабылдайтынмын. 

Сурет саласында алғашқы қадам бастаған суретшілерге әлеуметтік желілерге қатты назар аударуды кеңес беремін. Клиенттер сізді қашан табады екен деп күтпеңіз, өзіңіз белсенді болыңыз, өз жұмыстарыңызбен бөлісіп, бастаманы өз қолыңызға алыңыз. Өзіңізді және жұмысыңызды сату үшін менеджер мен SMM маманының машықтарын дамытыңыз.

Өз тәжірибемнен алған басты сабақ — ешқашан алдын-ала төлемсіз жұмысты бастамау және клиентпен барлық шарттар мен мерзімдерді алдын-ала айқындап алу.

Индира Бадамбаева: «Суретші жаңа, бірегей әлем жасай білуі керек»

Қазақстан суретшілер одағының мүшесі, «Алтын қазақ әліпбиі» жобасының авторы

Менің классикалық білімім бар, мен суретші-кескіндемешімін. Ертіс жағасында дүниеге келгенмін. Кішкентай кезімде отбасымызбен Алматыға көшіп келдік, бірақ өзен естелігім ретінде қалып қана қоймай, балықтар мен нимфалар, сақтар дәуіріндегі таңғажайып алтын аңдар, Тинкер Беллдің ертегісі, Дисней ханшайымдары және бала кезімде өнер кітаптарынан көрген Боттичелли құдайларының безушілігі сипатында шығармаларыма енді.

Мен коммерциялық тұрғыдан бірден табысты болдым. 20 жасымда өзімнің алғашқы жеке көрмемді ұйымдастырдым, бірінші күні менен 28 сурет сатып алды. Келесі көрмем 24 жасымда ҚР Орталық мемлекеттік мұражайында өтті. Бір сәтте мен әлемдік кескіндеме тарихына енетін суретші болуды мақсат еттім. Ол үшін өнерде жаңа бейнелер жасау керек. Бұл мақсатқа жету үшін өзіме уақыт бердім және басқа, мысалы ақша тұрғысынан мақсаттар қоймадым. Тек өмір сүру үшін жеткілікті ақша таптым. Мен теңіз жылқылары, үлкен бөртегүлдер мен бақбақтар сериясын салған кезде қалаған мақсатыма қол жеткізгенімді түсіндім. Осыдан кейін медиа танымдылық пен табыс сияқты келесі мақсаттарға назарымды бұрдым. «Алтын қазақ әліпбиі» жобасын бастадым, Harper’s BAZAAR Kazakhstan тапсырысы бойынша Қантар оқиғасына арналған мұқаба жасадым. Бұл жобалар мені Қазақстанда нағыз танымал суретші етті деп сенемін.

Менің соңғы жылдардағы жұмыстарым сиқырлы реализм жанрында жасалған. Мен негізінен маймен, кейде акрилмен сурет саламын және алтын жұқалтыр мен глиттерді қолданамын. Бір жұмысты жасау кейде төрт сағат, кейде екі жыл уақыт алады. Мен әдетте бір уақытта 25-30 үлкен сурет саламын. Бұл мен ең ыңғайлы жұмыс форматы, осылайша мен туындыларым туралы қалағанша ойлана аламын.

Суреттерге баға қойған кезде бәрі ескеріледі — жұмыстың құндылығы мен бірегейлігі (басқалардан ұқсас суретті сатып алуға бола ма), орындаудың күрделілігі, өлшемі (сурет неғұрлым үлкен болса, соғұрлым қымбат болады), техникасы (май графикаға қарағанда қымбат шығады), суретшінің танымдылығы.

Менің идеяларымды басқалар жиі көшіреді. Плагиат жасайтындарға бірнеше рет журналистерге хабарласамын деп қорқытқанмын, көмектесті. Бірақ бұндай жағдайлар болып тұратынын түсінемін. Оған қалай қараймын? Бүкіл Колизейдің тасын ұрлап әкету мүмкін емес, менің ішкі дүнием одан күрделірек.

Көптеген адамдар менің Meloman және Magnum сияқты ірі компаниялармен ынтымақтастық туралы қалай келіскенімді жиі сұрайды. Қазақстанда бәрі әдетте былай болады: сен бір нәрсені жақсы істесең, сені байқайды. Болды, жауабы осы. Алғашқы жарқын ынтымақтастықтан кейін, қызықты нәрсе жасай берсеңіз және әлеуметтік желілерді жүргізсеңіз, әр түрлі компаниялардың бренд-менеджерлері сізге үнемі жазып тұрады. Олар маған апта сайын жазады. Қазір мен бәрінен бас тартамын, өйткені өзімнің көптеген жобаларым бар — жеке шоурумым, 30-дан астам оқушым бар арт-студиям, Meloman-мен көпжылдық серіктестігіміз арқылы ашықхаттар мен блокнот сатамын, сондай-ақ суретпен айналысуды жалғастырамын, «Алтын қазақ әліпбиі» жобасы бар, сонымен қатар студенттермен бірлескен көрмеге дайындық жүруде.

Бір жыл бұрын Алматыда өз дүкенімді аштым. Бастапқыда бұл 8 шаршы метрлік бөлме болатын, бірақ үш айдан кейін мен қаланың қақ ортасында 80 шаршы метрлі жаңа шоурумды жалға алдым. Онда аптасына үш күн суреттерім орналасқан галерея ашылған және блокноттар, плакаттар, шамдар, ашықхаттар сатылатын дүкен жұмыс істейді, ал қалған екі күнде сурет салудан сабақ беремін.

Шоурум мен арт-студияға жұмсалатын шығындар ай сайын кемінде 1,7 млн теңге шығады. Жалдау ақысы, жарнамаға, екі қызметкердің жалақысына, жақтауға көп қаражат кетеді. Егер блокноттар басып шығарылса, онда айына шығындар 2,5 млн теңгеден артық болуы мүмкін. Бұл, әрине, өз шығындарымды есептемегенде. Бұл оңай емес, менде демеушілер және қорлардан алынатын гранттар жоқ. Барлық шығындарды өзім төлеймін, сондықтан шоурум табысты болуы керек.

Кәсіпкер болып жүрген суретшінің өміріндегі ең қиын нәрсе — ол жұмыс, шығармашылық және демалыс арасындағы тепе-теңдікті табу. Соңғы екі жылда менде демалыс болмады. Мен жұмысты түн ортасында аяқтап, аптасына жеті күн жұмыс істедім. Екі ай бұрын командамды кеңейтіп, жұмысты сәл ертерек аяқтай бастадым. Бірақ тәртіпті мінсіз сақтау әлі алыс.

Жұмысын енді ғана бастап жүрген суретшілерге менің беретін кеңесім — өзіңіз үшін барлық жауапкершілікті алыңыз. Суреттеріңізді сатып беретін адамды іздемеңіз, оларды сатуға үйрететін адамды іздеңіз. Сіздің мамандығыңыздың жартысы шығармашылықтан, ал екінші жартысы оны сату қабілетінен тұрады. ЖК ашыңыз, жақсы бухгалтер табыңыз (мен бухгалтерімді «Профи» қосымшасынан таптым), салық төлеңіз, бизнес туралы кітаптар оқыңыз және подкастар тыңдаңыз. Сонымен қатар — табыстың бірнеше көзі болғаны маңызды.

Егер сіз тек кескіндемеші болсаңыз, онда сізде даму жолында тек төрт бағыт бар: сурет салу және оны сату, тапсырыс бойынша сурет салу, сабақ беру және өз мерчіңізді шығару. Ал егер сіз иллюстратор немесе график болсаңыз, онда мүмкіндіктер көбірек болады: сіз кітаптарға иллюстрация жасай аласыз, брендтермен мерч, қаптаманың дизайнын жасап, жұмыс істей аласыз, скетч жасап, іс-шараларда суретші ретінде жұмыс істей аласыз, өз өнімдеріңізді шығара аласыз, сабақ бере аласыз және спикер бола аласыз. Әр түрлі бағытта өзіңізді сынап көріңіз, содан кейін бірнеше бағытты таңдаңыз.

Менің ойымша, суретші жаңа, бірегей әлем жасай білуі керек. Фрида, Пикассо немесе Баскияның жұмыстары сияқты бұрын болмаған суреттерді жасау керек. Мүлдем жаңа — қорқынышты, сүйкімді, таңғажайып нәрсе шығару керек.

Әсем Кеңесова: «Ізденімпаздық — идеялардың басты генераторы»

Artistry өнер мектебінің негізін қалаушы

Мен Таңсықбаев атындағы Алматы сәндік-қолданбалы өнер колледжін «Графикалық дизайн» мамандығы бойынша, кейін Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясын бітірдім. Тапсырыстарды студент кезінде ала бастадым — көбінесе суреттер салып, көшірмелер жасадым. Тапқан табысым көп болмады, бірақ ол кезде өзіме жеткілікті болатын. Мен әрқашан жаңа нәрселерді жасағанды ұнататынмын, әр түрлі тапсырыстарды алатынмын, нәтижесінде қалағаныма келдім — бұл қабырғалар мен интерьер суреттерін жасау.

Кез-келген өнерде ең бастысы — бұл идея. Кейде жасалуынан гөрі идеяның пайда болуына көп уақыт кетеді. Мен көп саяхаттаймын, әлемдегі ең жақсы мұражайларға, көрмелерге барамын, әр түрлі суретшілердің шығармашылығын талдап, үнемі интернетте зерттеу жасаймын. Ізденімпаздық — идеялардың негізгі генераторы. Жалпы, жұмысқа бір күннен үш күнге дейін уақыт кетеді, содан кейін — техника мәселесі. Мен акрилмен жұмыс істеймін, әр түрлі әдістерді жиі араластырамын және басқа материалдарды қолданамын. Қызметтің бағасы жұмыстың күрделілігі мен көлеміне байланысты. Кейде бір күнде аяқтауға болатын қарапайым өрнекпен үлкен көлемді тапсырыс түседі, ал кейде бір апта бойы жұмыс істеуге тура келетін көптеген ұсақ бөлшектермен аз көлемді тапсырыс түседі. Сондай-ақ, бағаға эскиздер, материалдар, клиентке дейін жетудің шығыны кіреді. Барлық шарттарды алдын-ала келісіп қоямын.

Мен Instagram арқылы қызметімді сатамын, клиенттердің 90% сол алаңнан келеді, қалғандары — ауыздан-ауызға таралған жарнама арқылы хабарласады. Менің аудиториям — бұл сұлулық мен эстетиканы жақсы көретін және бағалайтын адамдар, сонымен қатар сурет салуды, шығармашылықпен айналасуды ұнататындар және шығармашылық армандарын жүзеге асыру үшін оқуға келгендер.

Мен өз жұмысымды басқалардың қайталап жатқанын жиі көремін, бірақ постты өшіруді талап етудің пайдасы жоқ екенін түсіндім. Сондықтан тым болмаса авторды белгілеуді сұраймын. Біреулер тыңдайды, бірақ көбісі кәсіби этика мен басқа адамға деген құрметке қатты мән бермейді. Бұл тұрғыда, өкінішке орай, суретшілер әлеуметтік желілерде қорғалмаған.

10 жылдан бері мен ЖК ретінде жұмыс істеймін. Бұрын сабақ өткізген кезде студияны жалға алатынмын, бірақ қазір ол қажет емес, өйткені оқу барысы онлайн форматқа көшті. Менің тапсырыстарым — бұл қабырғаларды бояу, сондықтан бүкіл жұмыс клиенттердің нысандарында жүргізіледі. Мен өзіме ай сайынғы жоспар жасаймын, сол бойынша клиенттер екі-үш ай бұрын жазылып қойылған. Тапсырыстарым бар, сонымен қатар онлайн сабақтарымды жүргіземін. Әр айда қанша объект болатынын және келесі оқу курсы қашан басталатынын алдын ала біліп тұрамын. Клиенттердің бірі бас тартса немесе уақытты өзгертуді сұраса, кезек жай ғана келесі адамға ауысады. Сондықтан мен әрқашан табысымды жоспарлай аламын.

Шабыт жұмыс кезінде келеді — мен күніне үш сағат және 10 сағаттан артық жұмыс істейтін кездерім бар. Бұндай кездерде демалыс маңызды — аптасына екі-үш рет демалып, кем дегенде үш айда бір рет саяхатқа шығамын. Маған қабырғаларды бояумен көп ақша таба алмайсың дегендерге сапарларымда түскен суреттерімді көрсетемін — мен тек өткен жылы Жапония, АҚШ, Доминикан, Багам аралдары, Ямайка, Мексика, Вьетнам, БАӘ, Камбоджаға барып келдім.

Мен суретті жаңадан салып жүргендерге армандарын болса, ештеңеден қорықпай, тырысыңыз, өзіңізді көрсетіңіз, арманыңызға жетіңіз деп айта аламын. Қорқыныш ұялататын нәрсе жасаңыз, осылайша екінші деміңіз ашылады, ең бастысы — іштей даму. Әрқашан біліміңізді арттырып, мақсатыңызға қарай қадамдар жасау керек.

Тәжірибеме сүйеніп беретін кеңесім — тек келісімшартпен және алдын-ала төлем бойынша жұмыс істеу. Тағы бір айтатын жайт — егер кездесу барысында тапсырыс беретін адам ұнамаса, онда тапсырыстан бас тартқан дұрыс. Өнер жүректен шығу керек. Бізге суретші ретінде адамның өзі, атмосфера, жұмыс шарттары бәрі ұнауы керек. Әйтпесе, жұмыс барысынан ләззат алудың орнына көптеген мәселелер, шиеленіс, нәтижесінде наразы клиенттер мен көңіліңізге кірбің түседі. Бұл маған жарамайды!