Қазыналық саясатқа шолу (2022 1 жартыжылдық)
Негізгі тұжырымдар
- Энергия тасымалдаушылардың бағасының өскендігінің арқасында салықтық түсімдер өткен жылмен салыстырғанда 77%-ға өсті;
- Бюджет табысының төрттен бірін Ұлттық қордан түсетін трансферттер құрайды. Олар алғашқы жартыжылдықта 15%-ға өсті;
- Ұлттық қорға түсетін салықтық түсімдер бойынша жоспардың орындалуы бірінші жартыжылдықта 79.3%-ды құрады;
- Табыстардың ең көп өскендігі Алматы мен Шымкентте және Атырау облысында тіркелді. Шығынның ең көп өскендігі Алматы облысында және Алматы мен Елордада байқалды;
- Жергілікті бюджетке түсетін трансферттердің үлесі орта есеппен табыстардың жартысын құрайды. Жекелеген облыстарда үлес 70%-дан асады;
- Шығыстардың негізгі бөлігі білім саласына, әлеуметтік көмекке және қамсыздандыруға жұмсалады. Қорғанысқа бөлінетін шығыстың да өскендігі байқалады;
- Қазақстанның мемлекеттік қарызы өсіп жатыр. Қарызға қызмет көрсетуге мемлекеттік бюджеттен 725.2 млрд теңге бөлінген. Бұл өткен жылдардың көрсеткішінен айтарлықтай жоғары;
- Ресей мен Украина арасындағы әскери қақтығыс салдарынан қалыптасқан саяси және экономикалық ахуал, монетарлық шарттардың ғаламдық сипатта қатаңдатылуы Қазақстанның бюджет-салық саясатына кері әсер етіп жатыр және бұл бюджетті жиі-жиі қайта қарауға мәжбүрлеуде;
- Мұнайгаз секторына тым тәуелділік – Қазақстан бюджеті үшін үлкен қауіп-қатер болып отыр. Қазіргі қолданыстағы көптеген мемлекеттік бағдарламалар мен ұлттық жобалар бюджеттің шығыстық бөлігі өсе түсетіндігін растай түседі;
- Инфляция бойынша сыртқы қатерлер мен бағалар тарапынан қысым күшейіп жатқан шақта Үкіметке бюджеттік жоспарлаудың қарсы циклдік саясатына өтуді кейінге қалдыруға болмайды.
Тәуекелдер мен келешектер
Ресей мен Украина арасындағы әскери қақтығыс және монетарлық талаптардың ғаламдық сипатта қатаңдатылуы себебінен қалыптасқан саяси және экономикалық ахуал елдің салық-бюджеттік саясатына кері әсер етеді және бюджетті үнемі қайта қарауға мәжбүрлейді.
Үкімет әр жолы Ұлттық қордан түсетін кепілдендірілген трансферттердің көлемін арттырып, бюджетке қолдау көрсетеді. Ал мұнайға қатысты емес тапшылық барған сайын өсіп жатыр. Бұл экономиканың тұрақсыздығына әкеп соғады және салық-бюджеттік тұрақтылықты сақтауға айтарлықтай тәуекелдер бар екенін көрсетеді.
Біздің пікірімізше Қазақстанның бюджетіне келер негізгі қауіп-қатер, тәуекел – ол мұнайгаз секторына деген үлкен тәуелділік болып қала бермек.
Бюджеттің ағымдағы профициті энергия тасымалдаушылар бағасының өсуі нәтижесінде қалыптасады.
Бұл ретте қазіргі қолданыстағы көптеген мемлекеттік бағдарламалар бюджеттің шығыстық бөлігінің одан әрі өсе беретіндігін білдіреді. Ал бюджет қаражатының қалай үлестіріліп, қалай жұмсалып жатқаны сұрақтар туғызады.
Осылайша инфляция бойынша сыртқы қауіп-қатерлер мен бағалар тарапынан қысымдар көрсетіліп жатқан жағдайда Үкіметке бюджеттік жоспарлаудың қарсы циклдік саясатына өтуді кейінге қалдырмағаны жөн.
Тақырып туралы толық мағлұматты төмендегі құжаттан оқыңыз
Клара Сейдахметова
Аға талдаушыҰқсас жаңалықтар
09 қазан 23
Жұмыссыз қалмау жолдары: еңбек нарығының болашағы туралы нені білу қажет
Дүниежүзілік экономикалық форумның сарапшылары (ДЭФ) бизнестің дамуы, мамандықтар мен дағдылар туралы алдағы 5 жылға жаңа болжамдар ұсынды. ДЭФ зерттеуі ірі жұмыс берушілер арасында жүргізілген сауалнамаға және олардың бизнесті, мамандықтарды және дағдыларды дамытуға қатысты болжамдарына негізделді. Сауалнамаға әлемнің барлық аймақтарын қамтитын 45 экономиканы және 27 салалық кластерді қамтитын, 11.3 миллионнан астам адам жұмыс істейтін 803 компания қатысты.
Негізгі тұжырымдар:
- Жұмыс берушілердің болжауынша жұмыс орындарының 23%-ы құрылымдық өзгеріске ұшырайды;
- «жасыл экономика» - жаңа жұмыс орындарының басты қайнар көзі;
- еңбек нарығы үшін ең үлкен қауіп – экономикалық сын-қатерлер;
- озық технологиялар бизнесті дамытудың басты қозғаушы күші болып қала бермек;
- сауалнама жүргізілген компаниялардың шамамен 75%-ы 2027 жылға қарай жасанды интеллектіні енгізуді жоспарлауда;
- 2027 жылға қарай бизнес-міндеттердің 43%-ға жуығын машиналар орындайтын болады;
- ең сұранысқа ие мамандық – жасанды сана және машиналық оқыту бойынша мамандар;
- талдамдық ой – мансап жемісті болуы үшін қажетті негізгі дағды;
- сауалнамаға жауап берген жұмыс берушілердің 47%-ы жұмысқа адам алуда олардың дағдыларын бағалайды, ал 45%-ы диплом талап етеді;
- алдағы бес жылда жұмыскерлерге қажетті дағдылардың 44%-ы ескіреді, 10 қызметкердің алтауы оқыту курстарынан өтулері керек болады;
- Қазақстанда жұмыспен қамтылғандардың 5%-ы ғана өздерінің біліктіліктерін жыл сайын арттырады.
Мерзімді зерттеулер
еңбек нарығыБизнесАлександра Молчановская
06 қыркүйек 23
Қаржылық аналитика: күнделікті шығындарға қанша ақша жұмсаймыз?
Күнделікті өмірімізде ақшаны оңды-солды әртүрлі шығындарға жұмсайтынымыз белгілі. Шығындардың көлемі қажеттілігімізге, мән-жайларға және басқа да себептерге қарай әрқалай болып келеді.
Кейбіреулерге тамақтың сапалы болуы маңызды болса, басқалар тұрақты түрде несие өтеуге мәжбүр болады. Ал базы-біреулер көңіл көтеруге, демалуға
құмар келеді. Алайда мынадай сұрақтар жиі туындайды: қажеттіліктердің барлығына табысымыз жетеді ме? Лайықты, жайлы өмір сүру үшін қанша ақша керек? Біз өзімізді шығындарымыздың көлеміне қарап, орта тап өкілдеріне жатқыза аламыз ба?
Осыған байланысты біз базалық шығындарға, яғни әрбір адам немесе отбасы үшін сәл де болса жайлы өмір сүруге және негізгі өмірлік қажеттіліктерді қанағаттандыруға қажетті шығындарға талдау жүргізуді ұйғардық. Зерттеу нәтижесі бойынша біз Алматы мен Астана қызметкерлерін олардың табыстары мен шығындарына қарай 6 топқа бөлдік және сондай-ақ әрбір тапқа тиесілі мөлшерді анықтадық, мысалы әлеуметтік аз қамтылғандар, төмен қамтылғандар, төменгі орта тап, орта тап, табыс жоғары және толық қамтамасыз етілгендер.
Негізгі тұжырымдар:
- Ай сайын базалық шығындарға орта есеппен 246.3 мың теңге немесе жалақының 60%-ы кетеді.
- Ең көп шығындар жалақы алғаннан кейінгі алғашқы 4 күн ішінде жұмсалады екен.
- Мегаполистерде жайлы өмір сүру және барлық базалық шығындар үшін кем дегенде айына 450 мың теңге қажет.
- Барлық базалық шығындарды қанағаттандыру үшін Алматы мен Астанада жұмыс істейтіндердің жартысына жуығында (49%) шығындарды өтеу үшін жалақысы жете бермейді.
- Сонымен қатар жұмыскелер мен қалалар арасында айтарлықтай теңсіздік байқалады - Алматыда қаржылық тапшылыққа тап болатындардың саны Астанаға қарағанда 4 есе жоғары.
- Орташа тап өкілдеріне жалақылары 700 мыңнан 1.2 млн теңгеге дейін алатын жұмыскерлердің 4.4%-ы ғана жатады. Олардың күнделікті шығындары табыстарының 40-50%-ын құрайды.
- Табыстары орташа деңгейден жоғары жұмыскерлердің үлесі жұмыспен қамтылған халық ішінде бар болғаны 2%- ғы ие.
Біржолғы зерттеулер
Тұтынушылық белсенділікӨмір сүру деңгейіАлександра Молчановская
Ең пайдалы ақпарат таратылымына жазылыңыз
